Testosteron to podstawowy hormon męski. Produkowany jest w jądrach i odpowiada za męskie cechy organizm. U mężczyzn testosteron przede wszystkim warunkuje rozwój narządów płciowych i układu rozrodczego. Sprzyja też kształtowaniu się drugorzędnych cech męskich takich jak muskulatura, masy kości, rozłożenie tłuszczu czy pogrubienie strun głosowych. Testosteron wpływa również na popęd seksualny. Trzeba jednak pamiętać, że testosteron ważny jest nie tylko w organizmie mężczyzn, ale i ma znaczenie dla kobiet. Niestety niekiedy dochodzi do jego obniżenia. Zobacz, co obniża testosteron.
Testosteron jest hormonem ważnym i dla mężczyzn, i dla kobiet. O jego produkcji decyduje mózg, który ocenia, ile hormonu jest aktualnie potrzebna w organizmie. Wskazuje się, że poziom testosteronu jest sprawą indywidualną, zależy do odziedziczonych po przodkach genów. Medycyna jednak wskazuje konkretne wartości, po których można poznać nadmiar lub niedobór testosteronu w organizmie.
Badania poziomu testosteronu
Poziom testosteronu można zbadać z pomocą prostego testu. Jego wyniki pomogą ocenić, czy poziom hormonu jest w normie lub czy też mamy do czynienia z jego nadmiarem, lub niedoborem. Wskazaniem do przeprowadzenia badania poziomu testosteronu u mężczyzn jest zmieniająca się sylwetka (na bardziej kobiecą), zaokrąglają się biodra, zarysowujący się brzuch i biust, rzednące owłosienie, zmniejszające swoją obojętność jądra, obniżenie libido, nieuzasadnione zmęczenie, osłabienie mięśni, niska samoocena, apatia, depresja.
U kobiet badanie poziomu testosteronu przeprowadza się, gdy dochodzi do powiększenia łechtaczki i warg sromowych, trądziku, niepłodności, zwiększenia masy mięśniowej, łysienie typu męskiego, hirsutyzmu (owłosienia typu męskiego).
Normy testosteronu są następujące:
U mężczyzn wartości referencyjne:
- testosteron wolny: 174-902 pmol/l
- testosteron całkowity: 12-40 nmol/l
U kobiet wartości referencyjne:
- testosteron wolny: 10,4-45,1 pmol/l
- testosteron całkowity: 1-2,5 nmol/l
Poziom testosteronu obniża się wraz z wiekiem i średnio spada o 1% rocznie. Trzeba jednak pamiętać, że spadek testosteronu jest sprawą indywidualną.
Co obniża poziom testosteronu?
Poziom testosteronu może być niski z różnych powodów. Na niedobór hormonu wpływać może stan zdrowia, a także styl życia. Wskazuje się, że czynnikami obniżającymi poziom testosteronu jest:
- Zbyt mała ilość tłuszczów w diecie – aby mogło dojść do syntezy hormonu, konieczny jest cholesterol; jeśli jest go za mało w diecie, to może dojść do niedoborów testosteronu; nie oznacza to jednak, że zachęca się do spożywania dużej ilości tłuszczy i to tych niezdrowych; dieta powinna być zbilansowana i najlepiej obejmować zdrowe tłuszcze np. oliwę z oliwek;
- Zbyt duże ilości alkoholu – napoje procentowe mogą zakłócać syntezę testosteronu, ponieważ prowadzą do jego przekształcania przez aromatazę do estrogenu; objawami tego jest przerost gruczołów piersiowych oraz skłonnością do odkładania tkanki tłuszczowej na brzuchu, udach i pośladkach;
- Zbyt duże ilości soi – soja jest bogata w genisteinę i daidzeinę, czyli fitoestrogeny; związki te działają w organizmie podobnie jak estrogeny, co może zaburzać gospodarkę hormonalną; mężczyźni powinni dbać o to, aby nie spożywać więcej niż 50-100 mg dziennie soi;
- Zbyt mała ilość snu – do obniżenia testosteronu u młodych, zdrowych mężczyzn bardzo często dochodzi w wyniku nieodpowiedniej ilości snu; do obniżenia hormonu dochodzi z powodu nieprzespanych nocy;
- Zbyt duża ilość cukru – badania wskazują, że zbyt duża ilość cukru w diecie (ok. 75 g cukru) obniża poziom testosteronu nawet o 25%; zaleca się, aby panowie zrezygnowali z jedzenia słodkiej żywności i słodzenia kawy;
- Zbyt duże ilości żywności przetworzonej – takie produkty jak ciastka, krakersy, zboża czy czekolada zawierają związki niekorzystnie wpływające na syntezę testosteronu; wynika to z tego, że proste i rafinowane węglowodany przekształcają się w produkty o wysokiej zawartości cukru, a ten znacząco obniża poziom testosteronu.
Co oznacza niedobór testosteronu?
Niedobór testosteronu często powiązany jest ze stanami chorobowymi. Może on być następstwem zespołem feminizujących jąder, zespołem Klinefeltera, niedoczynnością przysadki, niewydolnością jąder, stanem po wycięciu jąder, terapią estrogenową.
Niedobór testosteronu ma znaczące skutki zdrowotne. Niski poziom hormonu jest czynnikiem zwiększającym zachorowanie na wiele chorób m.in. metabolicznych oraz układu krążenia. Wskazuje się, że niedobór testosteronu może skutkować otyłością, zespołem metabolicznym, nadciśnieniem tętniczym, podwyższonym cholesterolem, chorobą niedokrwienna serca, cukrzycą typu 2.
Wysoki testosteron tak samo groźny, jak ten niski?
Nadmiar testosteronu jest tak samo groźny, jak jego niedobór. Najczęściej do nadmiaru hormonu dochodzi u kobiet. Objawami podwyższonego poziomu testosteronu u kobiet jest pojawienie się nadmiernego owłosienia (głównie na plecach, karku, klatce piersiowej), łysienia czołowego, trądziku, otyłości brzusznej. Takie objawy powinny skłonić do przeprowadzenia badań hormonalnych.
Warto pamiętać, że wysoki poziom testosteronu może być powiązany z guzami wirylizującymi nadnerczy, wrodzonym przerostem nadnerczy, hirsutyzmem, zespołem policystycznych jajników.
